Mỗi người phụ nữ đều có buồng trứng, đây là cơ quan sinh sản rất quan trọng. Buồng trứng vừa có chức năng nội tiết vừa ngoại tiết mang tính đặc trưng của phụ nữ. Khác với tinh hoàn ở nam giới nằm lộ bên ngoài dễ quan sát thì buồng trứng của phụ nữ lại nằm ẩn ở bên trong cơ thể. Cùng Zicxa Việt Nam tìm hiểu buồng trứng của phụ nữ trong bài viết dưới đây.
Tổng quan về buồng trứng ở phụ nữ
1. Buồng trứng là gì? Vị trí của buồng trứng
Nhiều chị em không biết hệ sinh dục của nữ chia làm 2 phần bao gồm bộ phận sinh dục ngoài và trong. Bộ phận sinh dục ngoài gồm có âm hộ, âm đạo. Bộ phận sinh dục trong là tử cung, vòi trứng, buồng trứng.
Buồng trứng là cơ quan sinh dục trong của nữ giới. Vị trí buồng trứng nằm trên thành chậu hông bé, đối xứng hai bên tử cung, dính vào lá sau dây chằng rộng. Nhìn từ đằng sau, buồng trứng phía sau vòi tử cung, dưới eo chậu trên khoảng 10mm.
Vị trí của buồng trứng thay đổi tùy thuộc vào số lần đẻ nhiều hay ít. Ở người phụ nữ chưa chửa đẻ lần nào, buồng trứng ở tư thế đứng, trục dọc của buồng trứng nằm thẳng đứng. Phụ nữ sinh đẻ, buồng trứng có thể trĩu xuống do thai nhi phát triển, chèn ép. Đối chiếu lên thành bụng, xác định vị trí buồng trứng là điểm giữa đường nối gai chậu trước trên với khớp mu.
2. Cấu tạo các bộ phận của buồng trứng
Trong quá trình giải phẫu, cắt ngang buồng trứng cho thấy buồng trứng được chia thành vùng tủy và vùng vỏ.
– Vùng tủy:
Vùng tủy được cấu tạo bởi mô liên kết thưa, chứa những sợi chun, sợi cơ trơn, động mạch xoắn và cuộn tĩnh mạch. Những thành phần trên tạo thành mô cương của buồng trứng.
– Vùng vỏ:
+ Buồng trứng được phủ bởi một biểu mô đơn. Ở phụ nữ còn trẻ, biểu mô là biểu mô vuông đơn, về sau nó dẹt lại ở một số nơi, trừ những nơi có khe rãnh thấy trên mặt buồng trứng.
+ Dưới biểu mô là mô kẽ cấu tạo bởi những tế bào hình thoi xếp theo nhiều hướng khác nhau, làm cho vùng vỏ buồng trứng có những hình xoáy đặc biệt.
+ Giáp với biểu mô buồng trứng, mô liên kết chứa ít mạch máu. Mô này chứa nhiều sợi liên kết và nhiều chất trung gian tạo thành một lớp mỏng gọi là màng trắng.
Mô liên kết vùng vỏ buồng trứng chứa những khối hình cầu gọi là nang trứng. Mỗi nang trứng là một cái túi đựng noãn ở trẻ chưa dậy thì. Khi phát triển, nang này phát triển thành trứng để thụ tinh.
Quá trình rụng trứng
Trong quá trình dậy thì ở nữ, những nang trứng khi còn nhỏ tiến triển qua các giai đoạn khác nhau và cứ cách 14 ngày của 1 chu kì kinh, sẽ có một (đôi khi 2-3) nang trứng tiến triển tới mức chín (trưởng thành), vỡ ra và phóng thích noãn gọi là sự rụng trứng. Phần còn lại của nang trứng đã mất noãn tạo ra một thể màu vàng gọi là hoàng thể.
Hoàng thể (thể vàng):
Trong khi trưởng thành nang trứng tiếp cận dần bề mặt buồng trứng và cuối cùng đẩy trứng qua vết vỡ của nang tới tua vòi trứng đang chờ sẵn. Phần còn lại của nang trứng nhanh chóng biến đổi thành hoàng thể mà chức năng là tiết ra các progestine và chuẩn bị viêm làm tổ của trứng khi trứng được thụ tinh.
Bạch thể (thể trắng):
Trong chu kỳ sinh lý tiến triển thì hiện tượng thoái hóa xuất hiện dần dần, cuối cùng hoàng thể thoái hóa thành bạch thể và bị hấp thụ đi trong khoảng 1 năm sau. Hiện tượng lên sẹo này giải thích cho bề mặt lồi lõm của buồng trứng ở những người phụ nữ trong tuổi sinh sản.
Ở các bé gái thì buồng trứng có nhiều nang trứng (ít nhất có trên 100.000) song ở phụ nữ trưởng thành thì chỉ có khoảng 400 – 500 trứng có thể phát triển thành nang trứng trưởng thành và có khả năng kết hợp với tinh trùng.
3. Kích thước buồng trứng ở phụ nữ
Buồng trứng của trẻ sơ sinh và trẻ gái là một khối mô thon dài nằm trong xương chậu. Khi con cái đến tuổi dậy thì buồng trứng dần dần phát triển và thay đổi hình dạng. Buồng trứng trưởng thành có hình quả hạnh, và bề mặt của chúng thường không nhẵn nhụi và có các vùng mô sẹo. Chúng dài khoảng 4 cm, rộng 2 cm và dày 1,5 cm ; hai buồng trứng nặng trung bình 4 gram.
4. Chức năng của buồng trứng, quá trình rụng trứng
Buồng trứng có ba chức năng. Đầu tiên, chúng che chở và bảo vệ trứng mà một con cái được sinh ra cho đến khi chúng sẵn sàng để sử dụng. Người ta cho rằng phụ nữ được sinh ra với nguồn cung cấp trứng cả đời, nhưng một nghiên cứu của Trường Khoa học Sinh học thuộc Đại học Edinburgh cho thấy hóa trị liệu có thể làm thay đổi số lượng trứng.
Thứ hai, buồng trứng sản xuất hormone sinh sản nữ gọi là estrogen và progesterone, và một số hormone ít hơn gọi là relaxin và immunin. Đây là chức năng nội tiết của buồng trứng. Có ba loại estrogen khác nhau: estrone, estradiol và estriol. Chúng được cơ thể sử dụng giúp phát triển các đặc tính đặc thù chỉ có ở nữ giới.
Chẳng hạn như khi dậy thì, hormon được sản xuất kích thích ngực và mông nữ giới phát triển, và để hỗ trợ chu kỳ sinh sản. Progesterone cũng là chìa khóa để sinh sản. Relaxin làm lỏng dây chằng vùng chậu để chúng có thể co giãn khi sắp sinh. Inhibin ngăn chặn tuyến yên sản xuất hormone.
Thứ ba, chức năng ngoại tiết của buồng trứng là hàng tháng giải phóng một quả trứng, hoặc đôi khi nhiều hơn, hay còn gọi là chu kỳ kinh nguyệt ở phụ nữ. Quá trình này được gọi là rụng trứng . Bên trong mỗi buồng trứng, có nang trứng và bên trong mỗi nang là một quả trứng ngủ đông. Khi một phụ nữ được sinh ra, cô ấy có khoảng 150.000 đến 500.000 nang trong buồng trứng.
Một số bệnh lý thường gặp ở buồng trứng
1. U nang buồng trứng
Đây là bệnh lý gặp nhiều ở nữ giới đặc biệt là phụ nữ tiền mãn kinh. U nang là sự hình thành những khối hay túi chứa đầy dịch lạ phát triển bất thường bên trong hay trên bề mặt của buồng trứng. Tuy nhiên các chị em không nên lo lắng quá khi gặp phải bệnh lý này. Bởi vì hầu hết các u nang buồng trứng không có biểu hiện gì khó chịu và chúng vô hại. Các u nang buồng trứng biến mất mà không cần điều trị trong vòng vài tháng.
Khi các u nang này vỡ ra mới gây các triệu chứng như đau vùng chậu, nặng bụng, đầy hơi
2. Buồng trứng đa nang
Đa nang buồng trứng xảy ra khi buồng trứng có nhiều nang nhỏ. Nang ở đây là những túi chứa dịch. Nguyên nhân dẫn đến buồng trứng đa nang là do cơ thể nữ giới rối loạn hormon. Lượng hormon sinh dục nam nhiều hơn sinh dục nữ. Lượng hormone sinh dục nam dư thừa này ngăn cản sự rụng trứng hàng tháng ở nữ khiến trứng chứa đầy trong nang trứng
Đây là một trong những nguyên nhân gây vô sinh phổ biến ở phụ nữ.
3. Suy buồng trứng
Suy buồng trứng đây là tình trạng chức năng buồng trứng suy giảm, phụ nữ không thể thực hiện được chức năng sinh sản và nuôi dưỡng trứng. Suy buồng trứng cũng làm chức năng sản sinh hormon sinh dục kém, làm giảm ham muốn tình dục ở nữ giới.
4. Viêm buồng trứng
Nguyên nhân gây ra tình trạng viêm buồng trứng là do vi khuẩn, nấm tấn công buồng trứng. Vi khuẩn, nấm phát triển ở đây có thể do bệnh viêm nhiễm ở những bộ phận khác lây lan sang, hoặc do quan hệ tình dục quá mức, nam giới mắc bệnh viêm nhiễm bộ phận sinh dục cũng có thể gây ra.
Biểu hiện của bệnh lý này: đau vùng chậu, rối loạn kinh nguyệt, mệt mỏi suy nhược kéo dài.
5. Ung thư buồng trứng
Ung thư buồng trứng cũng như ung thư ở các cơ quan khác, ung thư buồng trứng là bất ngờ bị những khối u ác tính phát triển ở một hoặc cả hai buồng trứng. Các khối u này là các tế bào bất thường, chúng phát triển không theo sự kiểm soát của cơ thể và hệ miễn dịch của cơ thể không thể tiêu diệt được nó. Về sau, các tế bào ung thư này có thể xâm lấn sang các cơ quan khác, không chỉ dừng lại ở buồng trứng.
Những điều cần lưu ý để có buồng trứng khỏe mạnh
Để giữ buồng trứng khỏe, phụ nữ cần phòng ngừa các bệnh phụ khoa, đặc biệt là các bệnh viêm nhiễm để tránh nguy cơ lây nhiễm lan lên buồng trứng. Ngoài ra, chị em cũng tránh sự va đập quá mạnh vào vùng bụng để không làm tổn thương buồng trứng.
1. Chú ý chế độ ăn uống của mình hàng ngày
Một số loại thực phẩm được cho là có tác dụng cho sức khỏe nói chung và cũng đặc biệt tốt cho buồng trứng như: các loại hạt, rau cải xoăn, bổ sung đậu nành,….
2. Thường xuyên vận động thể dục để trứng khỏe:
Chuyên gia đã khuyến cáo tăng cường tập luyện thích hợp giúp phụ nữ nâng cao sức khỏe, đảm bảo chất lượng cho trứng. Vì vậy khi chuẩn bị có con, chị em nên rèn luyện thể thao theo quy luật ở một thời gian nhất định.
3. Bổ sung sắt trong thời kì kinh nguyệt:
Hàng tháng, đến chu kì kinh nguyệt, phụ nữ thường mất một lượng máu khá lớn. Vì vậy, muốn có được trứng mạnh khỏe, trong thời gian kinh nguyệt nên ăn nhiều thực phẩm chứa sắt cao như rau chân vịt, gan động vật… để bổ sung dưỡng chất cho buồng trứng.
4. Tránh quan hệ tình dục trong ngày kinh nguyệt:
Yêu trong kỳ kinh nguyệt có thể kích thích cơ thể sinh ra kháng thể kháng tinh trùng, dẫn đến viêm nhiễm, lạc nội mạc tử cung, giảm bớt hoạt lực buồng trứng.
5. Giữ tâm trạng thoải mái, tinh thần sảng khoái:
Khi áp lực liên tục tồn tại hoặc thường xuyên xảy ra, cơ thể sẽ sinh ra nhiều “hormone lo lắng” làm tăng thêm cảm giác căng thẳng, làm rối loạn nội bài tiết, ảnh hưởng đến khả năng rụng trứng của buồng trứng.
6. Đi khám phụ khoa theo định kì
Ngoài ra, bạn cũng nên đi khám phụ khoa theo định kì để phát hiện được sớm những dấu hiệu của những căn bệnh tiềm ẩn, từ đó điều trị kịp thời.
Trên đây là tất cả thông tin cần thiết về buồng trứng – cơ quan sinh sản trong của nữ giới. Zicxa Việt Nam luôn mong muốn các chị em có một sức khỏe tốt để học tập và làm việc. Theo dõi Zicxa Việt Nam để cập nhật nhiều thông tin hữu ích.
